بررسی وضعیت ۱۰ معدن سرب و روی کشور نشان می‌دهد که ظرفیت اسمی تولید روی ایران حدود ۴۷۰ هزار تن و تولید واقعی سالانه کشور حدود ۲۱۰ هزار تن است. در مورد فلز سرب نیز میزان تولید سالانه کشور کمتر از ۲۰ درصد ظرفیت اسمی است. از جمله دلایل عدم‌استفاده از ظرفیت تولید شمش سرب و روی در ایران میتوان به کمبود ماده معدنی، کاهش عیار خاک معدنی، واقعی نبودن ظرفیت اسمی اعلامی و عدم‌توسعه صنعت بازیافت اشاره کرد. از سوی دیگر، بیشترین عامل موثر بر سودآوری صنعت سرب و روی تغییرات قیمت دلار است که در این گزارش در سه‌سناریو به بررسی اثر تغییرات قیمت دلار بر نسبت قیمت به سود ۱۱ شرکت این صنعت پرداخته شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که افزایش قیمت دلار بر نسبت قیمت به سود این صنعت تاثیر معکوسی خواهد داشت.
مطلب مرتبط:صنعت معدن تجارت
تولید سرب و روی در جهان و ایران
ذخایر کشف‌شده روی جهان 250 میلیون تن تخمین زده می‌شود. کشورهای استرالیا و چین به ترتیب با 68 میلیون و 44 میلیون تن، جمعا 45 درصد ذخایر کشف‌شده را به خود اختصاص داده‌اند. تولید جهانی روی در سال 2021 با افزایش 7 درصدی نسبت به سال 2020 بالغ بر 12.9 میلیون تن بود. چین با 4.2 میلیون تن 33درصد از تولید جهان را در این سال به خود اختصاص داد و پرو و استرالیا با 1.6 میلیون و 1.3 میلیون تن در رتبه‌های بعد قرار داشتند. بیشترین صادرات روی در سال 2021 مربوط به کشورهای استرالیا، پرو و آمریکا بود که ارزش صادرات این کشورها به ترتیب 2 میلیارد، 1.66 میلیارد و 1.46 میلیارد دلار بود. بزرگ‌ترین وارد‌کنندگان روی هم کشورهای چین با 3.3 میلیارد، کره‌جنوبی با 1.72 میلیارد و ژاپن با 1.12 میلیارد دلار بودند.
ایران با داشتن 12میلیون تن ذخایر روی، کمتر از 5درصد ذخایر کل روی دنیا را در اختیار دارد. ظرفیت اسمی تولید روی ایران حدود 470 هزار تن و تولید واقعی سالانه ایران در حدود 210 هزار تن است. ذخایر سرب جهان هم 90 میلیون تن تخمین زده می‌شود و استخراج سالانه سرب در جهان حدود 4.5 میلیون تن است. در سال 2021، کشورهای چین، استرالیا و آمریکا به ترتیب با 2 میلیون، 440 هزار و 280 هزار تن در صدر تولیدکنندگان سرب دنیا قرار گرفتند. ایران حدود 4 میلیون تن از ذخایر سرب جهان را در اختیار دارد. با وجود اینکه ظرفیت اسمی تولید شمش سرب ایران یک‌میلیون تن است، سالانه نزدیک به 190هزار تن شمش سرب در کشور تولید می‌شود. از جمله دلایل عدم‌استفاده از ظرفیت تولید شمش سرب و روی در ایران میتوان به کمبود ماده معدنی، کاهش عیار خاک معدنی، واقعی نبودن ظرفیت اسمی اعلامی و عدم‌توسعه صنعت بازیافت اشاره کرد.
معادن سرب و روی ایران
بیشترین استخراج ماده معدنی سرب و روی ایران مربوط به استان زنجان است. معادن «مهدیآباد»، «انگوران» و «ایرانکوه» مهم‌ترین معادن سرب و روی ایران محسوب می‌شوند. در حال حاضر معدن سرب و روی انگوران بزرگ‌ترین معدن فعال ایران است و در ۱۳۵ کیلومتری غرب شهر زنجان واقع شده است. میزان ذخایر قطعی معدن انگوران 9 میلیون تن است. عمده شرکت‌های صنعت سرب و روی ایران فاقد معدن هستند و با توجه به اینکه عمده این شرکت‌ها در استان زنجان واقع شدهاند، ماده معدنی موردنیاز خود را از معدن انگوران تهیه می‌کنند. همچنین به دلیل کمبود خاک معدنی، تعدادی از شرکت‌ها بخشی از خاک معدنی موردنیاز خود را از ترکیه وارد می‌کنند. علاوه بر این، انتظار می‌رود معدن مهدیآباد در سال‌های آتی به بهره‌برداری برسد. ظرفیت معادن مهم سرب و روی کشور در جدول نشان داده شده است. به‌رغم اینکه معدن مهدیآباد نزدیک به 69 درصد از ظرفیت قطعی معادن ذکرشده در این جدول را در اختیار دارد، عیار خاک این معدن در مقایسه با معدن انگوران بسیار پایین است.
قیمت‌گذاری سرب و روی
قیمت‌گذاری سرب و روی بر اساس نرخ جهانی این فلزات و رقابت در بورس‌کالا تعیین می‌شود. از این رو نوسانات نرخ دلار در تعیین قیمت این محصول در بازار داخل اهمیت زیادی دارد. قیمت خاک معدنی، موجودی انبار، چشمانداز عرضه و تقاضای جهانی و چشمانداز اقتصاد جهانی از جمله عوامل مهم و اثرگذار بر قیمت این فلزات محسوب می‌شوند. چین بزرگ‌ترین مصرف‌کننده فلز روی در تولید ورق گالوانیزه است. بنابراین تقاضای فولاد این کشور میتواند محرک قیمت شمش روی باشد. برای درک چشمانداز تقاضای روی چین میتوان به شاخص مدیران خرید این کشور توجه کرد. شاخص PMI بخش تولید این کشور در ماه آوریل با 2.7 واحد کاهش به سطح 49.2 واحد رسید. هفته گذشته تحت تاثیر تداوم بدبینی‌ها نسبت به چشمانداز تقاضا و همچنین وضعیت اقتصاد چین شاهد کاهش قیمت شمش روی تا 2،315دلار در هر تن بودیم.
صنعت سرب و روی در بازار سرمایه
نمادهای «فاسمین»، «فرآور»، «فسرب»، «فروی»، «فگستر»، «فتوسا»، «کبافق»، «فزرین»، «کاما»، «کیمیا» و «کدما» از گروه سرب و روی بازار سرمایه در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته‌اند. محصول اصلی هفت‌شرکت نخست، شمش روی است، در حالی که چهار شرکت دیگر تولیدکننده کنستانتره سرب و روی هستند. در بین این نمادها، شرکت‌های «کاما» و «کبافق» دارای معادن فعال سرب و روی هستند. ارزش بازار شرکت‌های این صنعت 52.5 هزار میلیارد تومان است. شرکت «فاسمین» با 18.1 هزار میلیارد تومان بالاترین ارزش بازار و بیشترین میزان تولید شمش روی را در اختیار دارد.
وضعیت بنیادی شرکت‌ها
شرکت‌های دارای معدن «کاما » و «کبافق» بالاترین حاشیه سود ناخالص را در این صنعت دارند و «فاسمین» از لحاظ حاشیه سود ناخالص در رتبه سوم قرار دارد. میانگین شش‌ساله حاشیه سود ناخالص این سه‌شرکت به ترتیب 80 درصد، 52 درصد و 51 درصد است. «فگستر» با میانگین حاشیه سود ناخالص 10درصد در رتبه آخر قرار دارد. یکی از نکات مهم این صنعت، فروش‌های موردی و موجودی کالای قابل‌توجه است. «فاسمین»، «فرآور» و «فسرب» دارای موجودی کالای قابل‌توجهی هستند. فروش این موجودی میتواند با افزایش درآمد و شناسایی سود قابل‌توجه در این شرکت‌ها همراه باشد.
به عنوان مثال نزدیک به نیمی از فروش صادراتی شمش روی شرکت «فاسمین» در سال گذشته در بهمن‌ماه و از موجودی انبار این شرکت بود. با فرض ثبات در نرخ‌های جهانی شمش سرب و روی در سه‌سناریوی متفاوت 40هزار، 45 هزار و 50 هزار تومانی برای نرخ دلار، P/ E آینده‌نگر این صنعت به ترتیب 15.4، 12.1 و 9.9 خواهد بود. کمترین P/ E مربوط به شرکت‌های «فتوسا» و «فاسمین» است. «فروی» بیشترین اهرم را نسبت به دلار دارد، به گونه‌ای که افزایش نرخ دلار از 40 هزار به 50 هزار تومان P/ E این شرکت را حدود یک‌هشتم برابر می‌کند. در صورت فروش از موجودی کالا، سود و P/ E این شرکت‌ها میتواند دستخوش تغییرات بااهمیتی شود که لازم است در تحلیل‌ها لحاظ شود.