دومین کارگاه بررسی ابعاد برنامه تامین برق صنایع کشور با حضور جمعی از استادان دانشگاه و کارشناسان حوزه انرژی و صنعت برگزار شد.
این نشست با سخنرانی اساتید دانشگاه آغاز شد و در پایان شرکت‌کنندگان پرسش‌های خود را طرح کردند. سید دانیال آل هاشم، استاد دانشگاه در ابتدای این نشست در تشریح مسئله ناترازی برق اظهار داشت: اگر بخواهیم مهندسی شده به پدیده ناترازی نگاه کنیم، باید گفت ناترازی یک پدیده 2 متغیره است که یک متغیر آن مصرف و متغیر دیگر آن تولید است.
تشریح فهم غلط شکل گرفته از ناترازی برق
این استاد دانشگاه با اشاره به جمله خود در نشست قبلی که عنوان کرده بود، فهم نخبگان از ناترازی انرژی غلط است، گفت: پس از بیان این جمله واکنش‌های زیادی دریافت کردم، اما اگر بخواهم آن را توضیح بدهم، منظور این است که فهم نخبگان و مسئولان ما از مسئله ناترازی انرژی تنها توجه به یک متغیر یعنی تولید است.
وی افزود: در کشور ما جا افتاده که تنها راه مقابله با ناترازی افزایش ظرفیت تولید انرژی است، در حالی که ناترازی برق یک سمت دیگر به نام مصرف دارد که باید به آن توجه شود.
آل هاشم با اشاره به مثال هند گفت: کشور هند 400 هزار مگاوات ظرفیت منصوبه نیروگاهی دارد و 1.5 میلیارد نفر هم در این کشور زندگی می‌کنند. به معنای دیگر سرانه ظرفیت منصوبه نیروگاهی این کشور عددی معادل 0.26 کیلووات به ازای هر نفر است. حال ما در ایران 92 هزار مگاوات ظرفیت منصوبه نیروگاهی داریم و جمعیت ما 85 میلیون نفر است، یعنی سرانه ظرفیت نیروگاهی کشور ما به 1.08 کیلوات به ازای هر نفر می‌رسد.
وی افزود: بر اساس آمار جهانی GDP هندی‌ها 3.2 تریلیون دلار است، یعنی به ازای هر دلار از GDP این کشور 0.125 وات ظرفیت منصوبه نیروگاهی در این کشور نصب شده است. حال در ایران با لحاظ GDP، به ازای هر دلار 0.25 ظرفیت نیروگاهی دارد.
این استاد دانشگاه ادامه داد: این دو مقایسه با جمعیت و همچنین تولید ناخالص داخلی را انجام دادیم تا متوجه شویم، از هر لحاظ ظرفیت منصوبه نیروگاهی ایران نسبت به جمعیت تا 4 برابر و نسبت به تولید ناخالص داخلی 2 برابر کشور هند است، پس طبیعتا هندی ها باید ناترازی بیشتری از ما داشته باشند، اما وقتی شبکه برق این کشور را تحت رصد بگیریم، خبری از جنس ناترازی نمی‌بینیم.
ناترازی برق نتیجه فهم غلط مسئله انرژی در ایران است
آل هاشم در بیان اینکه ناترازی برق پدیده‌ای مختص به کشور ماست گفت: پدیده ناترازی برق در حقیقت نوع مواجه ما موضوع برق است و در اصل یک پدیده خودساخته از نوع مواجه است. برای همین دلیل است که هند با ظرفیت کمتر نیروگاهی نسبت به جمعیت و تولید ناخالص داخلی نسبت به ایران با ناترازی مواجه نیست اما ایران با چنین پدیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کند.
وی افزود: وقتی از نوع نگرش به ناترازی برق صحبت می‌کنیم، متوجه می‌شویم، مسئله ما نگرش به تقاضا است، فرض کنید کلیه مشترکان صنعتی، کشاورزی، خانگی و هر نوع مصرف کننده برقی در کشور هند قرار بگذارند ساعت 13 تا 14 یک روز نسبت به استفاده حداکثری از برق اقدام کنند. در این شرایط آیا شبکه برق هند آسیب نمی‌بیند، آیا تولید کفاف این مسئله را می‌دهد. پاسخ با این سطح از توان منصوبه قطعا مثبت است.
این استاد دانشگاه گفت: اتفاقی که در ایران می‌افتد، دقیقا مشابه چیزی است که در مثال بیان کردیم، فقط تفاوت آن این است که مصرف کنندگان برق ایرانی قراری ندارند و بدون قرار در یک بازه زمانی محدود و همزمان به حداکثر استفاده می‌رسند.
وی ادامه داد: در ایران و در فصل تابستان، در ساعات ظهر به دلیل گرمای هوا تمامی وسایل سرمایشی بخش خانگی در مدار هستند و با حداکثر توان کار می‌کنند، همزمان در آن ساعت ادارات نیز در حال فعالیت هستند و وسایل سرمایشی آن‌ها هم کار می‌کند، کارخانه‌ها هم در همان زمان در اوج فعالیت کاری قرار دارند و برق نیاز دارند. بخش کشاورزی هم در سر ظهر می‌خواهد با استفاده از برق چاه خود را راه بیندازد، حال همه فعالیت ها در یک زمان به اوج بار بسیار بالایی برای مصرف برق استفاده می‌کند.
آل هاشم گفت: حال فرض کنید، در ساعات اوج گرما تنها، مصرف برق بخش خانگی را داشتیم، ساعات کاری ادارات به ساعات اولیه صبح منتقل و در ظهر ما فعالیت اداریمان به پایان می‌رسید، همچنین بخش کشاورزی و صنایع نیز برق خود را در ساعات شب تامین می‌کردند. در چنین حالتی هم انرژی لازم برای همه فعالیت‌ها تامین شده بود و هم اوج بار به حداکثر مقدار خود نمیرسید.
صنایع در ایران انگیزه ای برای مدیریت بار ندارند
این کارشناس اقتصاد انرژی با اشاره به اینکه چرا در ایران اوج بار بسیار بالا ثبت می‌کنیم، گفت: در ایران هیچ سازوکاری برای تغییر ساعت مصرف برق وجود ندارد و همین مسئله سبب شده همه مشترکان در یک ساعت اعلام نیاز به برق کنند و تامین نشدن این بار در آن ساعت را به عنوان ناترازی برق مطرح کنند.
وی ادامه داد: در کشور هند، سازوکار قیمت و بازار انرژی حکم فرماست و قیمت شناور در ساعات مختلف این انگیزه را برای صنایع و کشاورزی به وجود می آورد تا مصرف خود را به ساعت دیگر منتقل و اینگونه توان تامین انرژی توزیع شود.
آل هاشم گفت: در ایران اما سازوکار قیمتی و بازار وجود ندارد و بر همین مبنا، جریان برق ارزان همیشه در دسترس بوده و بخش صنعتی و کشاروزی شما انگیزه‌ای برای کار در ساعات دیگر شبانه روز ندارد. حال همه این حرف ها را زدیم که بگویم، ناترازی برق از نگرش ما به مصرف و بخش تقاضا ناشی شده و با استقرار سازوکارهای بازار عملا این مسئله رفع شدنی است.
این استاد دانشگاه در جمع‌بندی اظهارات خود گفت: در بخش صنعت باید سازوکار نظام قیمت شناور و بورس برق ایجاد شود تا صنایع انگیزه لازم برای مدیریت بار و دریافت حداکثر انرژی را داشته باشند.
افزایش 3 درصدی تامین برق سیمان در تیر 1402 نسبت به متوسط ماهانه سال فصل بهار
در ادامه این نشست، حسین مولایی، استاد دانشگاه و کارشناس حوزه انرژی با اشاره به موضوع تامین برق صنعتی کشور گفت: وقتی آمار کدال را بازنگری می‌کنیم، متوجه می‌شویم بسیاری از رشته صنعت‌های مختلف برق بیشتری در طول شبانه روز دریافت کرده‌اند، اما همچنان از ناترازی برق حرف می‌زنند.
وی افزود: صنعت سیمان در تیرماه نسبت به متوسط ماهانه فصل بهار 3 درصد برق بیشتری گرفته است اما از ناترازی برق صحبت می‌کند، چرا که وزارت نیرو در قالب برنامه ای مصرف برق این رشته صنعت را از روز به شب منتقل کرده و در شب نیز حداکثر نیاز را تامین می‌کند.
مولایی گفت: مسئله‌ای که ما در حال حاضر با آن مواجه هستیم، عدم انگیزه صنایع برای اعمال مدیریت بار است و خلا بازار برق بسیار دیده می‌شود.
این استاد دانشگاه گفت: آمار صنعت برق بیانگر آن است که در خرداد و تیر 1402 نسبت به 1400، 85 درصد برق اضافه داده شده به بخش صنعتی رسیده و 15 درصد به برق خانگی و کشاروزی اختصاص یافته است.
مولایی تاکید کرد: بر اساس پژوهشی که ما در دانشگاه امیرکبیر انجام دادیم، ناترازی برق ما از 22 درصد در سال 1400 به 13 درصد رسیده و حدود 9 درصد کاهش را تجربه کرده که به دلیل توسعه ساخت نیروگاه است.
این استاد دانشگاه گفت: اصل ناترازی از 15 هزار مگاوات در سال 1400 و با لحاظ آمار آن سال 50 درصد کاهش را نشان می‌دهد.
فهم بی‌نهایت بودن منابع انرژی به شرایط کنونی انرژی منتهی شده است
پس از اظهارات مولایی، دانشجویان مشابه روند جلسه قبل، به بیان پرسش‌های خود پرداختند. در این بین یکی از دانشجویان با بیان سوالی مبنی بر اینکه، چرا در ایران مسئولان به سمت سازوکار بازار نمی‌روند و تاکید بر قیمت ثابت برای انرژی دارند، از آل هاشم خواست تا به این پرسش پاسخ دهد.
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال عنوان کرد: برای پاسخ به این سوال باید، روند حکمرانی کشور را تشریح کرده و به ریشه‌های این مسئله پی ببریم.
وی افزود: مهمترین دلیل اینکه در ایران، سازوکار قیمت ثابت حاکم شده، فهم از وفور انرژی و تمام نشدن منابع در این حوزه است. بر اساس همین مسئله ارتقای رفاه بر مبنای دسترسی به انرژی در دستور کار حاکمیت قرار گرفت و الان ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته جهان شاخص بهینه‌ای در دسترسی به انرژی برق، گاز و سایر حامل‌های انرژی دارد.
آل هاشم گفت: یک گزاره در ذهن مردم شکل گرفته مبنی بر اینکه ایران روی نفت و گاز خوابیده است، در حالی که مساحت کلیه مخازن نفتی و گازی ایران به 0.1 درصد از مساحت ایران هم نمی‌رسد. در حال حاضر اما تردید جدی نسبت به وفور منابع انرژی به وجود آمده است و همین مسئله سیاست‌گذار را به سمت حل مسئله و استفاده از سازوکار بازار هدایت خواهد کرد. البته سازوکارهایی شبیه به تابلوی برق سبز، تابلوی گواهی ظرفیت نشانه های حرکت حکمرانی انرژی کشور به سمت ایجاد سازوکار بازار است و امیدواریم در آینده با سرعت بیشتری به سمت اصلاح ساختاری انرژی کشور حرکت کنیم و بحران های ناشی از فهم غلط مسئله به دوران پایان سلام کنند.