معادن سنگ کم‌نظیر یکی از ظرفیت‌های لرستان برای ایجاد شغل و کار، رونق تولید و ارز آوری بوده که فعالیت این معادن این روزها به‌دلیل عدم تجهیزات و امکانات جدید درحال تعطیل شدن است. ذخایر سنگ‌های ساختمانی جهان در حدود 21 میلیارد تن است و ایران در بین 10 تولیدکننده و صادرکننده برتر سنگ تزئینی جهان به حساب می آید. ایران با تولید و صادرات سنگ تزئینی در جهان نتوانسته با عبور از خام‌فروشی به ارزش‌افزوده قابل قبولی برسد و سهم تولیدات معدنی را در درآمد ناخالص ملی براساس توانمندی این بخش به‌طور کامل افزایش دهد.
مطلب مرتبط: اخبار نمایشگاه
لرستان با وجودی که به‌عنوان یکی از قطب‌های تولید سنگ و معدن در ایران محسوب می‌شود، اما بیشترین میزان صادرات سنگ این استان به‌صورت خام و توسـط واسـطه‌ها انجام می‌گردد، بطوری که این موضوع صنعت سنگ لرستان و وضعیت اشتغال در این بخش را به خطر انداخته است و مطابق آمار، بیش از هفتاد درصد سنگ لرستان خام‌فروشی می‌شود.
خام‌فروشی سنگ، عدم سرمایه در گردش، عدم فرآوری سنگ‌های تولیدی، دستگاه‌های از کار افتاده و قدیمی، فعالیت سنتی و فله‌ای واحدهای سنگبری و بالا بودن ضایعات در استانی که سه درصد سنگ دنیا را در اختیار دارد موجب شده تا 60 درصد سنگ لرستان با قیمت پایین و به‌صورت خام صادر و ارزش‌افزوده این صنعت نصیب غیر بومی‌ها و خارجی‌ها شود. صنعت سنگی که می‌تواند منشأ اشتغال، تولید و توسعه لرستان باشد دچار مشکلات مالی برای بقا و ماندن در میدان رقابت شده است.
انتقاد رئیس‌جمهور از خام‌فروشی سنگ
توانمندی‌های لرستان در حوزه سنگ از یک طرف و مشکلات پیش روی توسعه این صنعت از طری دیگر باعث شده است تا رئیس‌جمهور هم در سفر اخیر خود به این استان در 19 آذرماه 1400 از خام‌فروشی سنگ لرستان انتقاد کند. رئیس جمهور با اشاره به مسئله سنگ‌های لرستان بیان کرد: مطالعات جدی در پژوهشکده‌ها باید نسبت به این معادن و ذخایر ارزشمند داشته باشیم چرا که این ظرفیت یک امکان بسیار عالی است.
وی با تأکید بر اینکه برخی کشورها به‌نام صنعت و صادرات سنگ شناخته می‌شود، اما چرا در کشور ما خام‌فروشی شود، تصریح کرد: باید پژوهشکده‌ها و دانشکده‌ها در این رابطه کار کنند و یک پژوهشکده خاصی داشته باشیم که سنگ استان لرستان را بررسی کند و بتوانیم در این رابطه یک افزایش بهره‌وری داشته باشیم که وضعیت به این شکل ناراحت‌کننده نباشد.
لرستان در بخش فرآوری سنگ‌های معدنی لنگ می‌زند
احمد شریفی دبیرکل انجمن سنگ ایران با اشاره به لزوم ایجاد پایانه صادرات سنگ تزیینی کشور و با اشاره به ظرفیت‌های سنگ لرستان، گفت: معدن یکی از بهترین انواع سنگ‌ها با نام گوهره در استان لرستان وجود دارد.
وی در ادامه گفت: معادن موجود در لرستان نسبتا قابل قبول است اما در بخش فرآوری خوب نیستیم و نیاز است که مجتمع‌های بزرگ فرآوری باشد تا برای یکی از نقاط ایجاد پایانه روی لرستان حساب باز کرد.
دبیرکل انجمن سنگ ایران عنوان کرد: ایجاد پایانه صادراتی در لرستان با وجود مشکلات پیش روی سنگ این استان و با توجه به نبود واحدهای فرآوری توجیهی ندارد.
وی با اشاره به خصوصی‌بودن صنعت سنگ، بیان کرد: 99 درصد این صنعت توسط بخش خصوصی اداره می‌شود و دولت در این صنعت حضور ندارد چون واحدهای بزرگی در این حوزه وجود ندارد.
شریفی افزود: چنانچه اراده خوبی از طرف وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت وجود داشته باشد که معدن‌داران را تشویق کند واحدهای فرآوری ضایعات ایجاد کنند می‌توان اتفاقات خوبی در این بخش داشته باشیم.
فرسوده‌بودن ماشین‌آلات و تجهیزات معادن
دبیرکل انجمن سنگ ایران تصریح کرد: اکثر معادن فعال ما در بخش امکانات و تجهیزات دچار مشکل است و ضعف کمبود ماشین‌آلات مورد نیاز سبب شده که هم راندمان و هم کیفیت تولید این معادن پایین بیاید و بخشی از آنها را از اختصاصی‌بودن خارج کند.
شریفی افزود: کمبود ماشین‌آلات و فرسوده‌بودن آنها(سن متوسط برخی ماشین‌آلات بیشتر از 25 سال است) در بسیاری از معادن از مهم‌ترین معضلاتی است که در بخش تولید سنگ‌های تزئینی با آن مواجه هستیم که باید با پرداخت تسهیلات و واردکردن ماشین‌آلات و تجهیزات روز موردنیاز حمایت شود.
وی در ادامه گفت: ماشین‌آلات سنگین مورد نیاز معادن آن‌قدر گران شده‌است که اگر معدنی بخواهد تجهیز شود اعتباری در حدود 20 میلیارد تومان نیاز است که با توجه به این رقم بالا در صورت تأمین، هزینه تمام‌شده تولید را بالا می‌برد.
لرستان دومین استان استخراج‌کننده سنگ کشور
ایرج نیک‌پی رئیس دانشگاه جامع علمی کاربردی لرستان در استارتاپ ضایعات سنگ که در آذرماه سال 1400 در این دانشگاه انجام گرفت از ضایعات‌شدن سالانه 720 هزار تن سنگ مرغوب و با کیفیت در این استان خبر داد و گفت: لرستان دومین استان از جهت استخراج انواع سنگ در کشور است.
وی با بیان اینکه 3 میلیون تن سنگ ساختمانی و تزئینی سالانه از معادن لرستان استخراج می‌شود، بیان کرد: اگر بتوانیم ضایعات سنگ لرستان را به کمترین حد برسانیم گام بزرگ و مهمی از نظر اقتصادی و فرهنگی برداشته‌ایم.
علی شیخ‌مرادی رئیس اداره صنایع و معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت لرستان نیز با اشاره به اینکه میزان ذخایر سنگ این استان 12 درصد کل سنگ کشور است، افزود: میزان ذخایر سنگ لرستان 68.5 میلیون تن و میزان استخراج سالیانه هم یک میلیون 269 هزار تن است.
وی با توضیح اینکه تعداد 846 نفر به‌صورت مستقیم در معادن سنگ لرستان مشغول هستند، اضافه کرد: 119 معدن سنگ در این استان وجود دارد که تعداد 46 واحد فعال و 73 واحد غیرفعال است.
شیخ‌مرادی با اشاره به اینکه مساحت کل محدوده‌های معدنی لرستان 1019 کیلومترمربع است، بیان کرد: 236 کارخانه فرآوری(سنگبری) در این استان وجود دارد که میزان ظرفیت اسمی آنها 11 میلیون تن و میزان ظرفیت واقعی(عملی) این کارخانجات 550 هزار تن بوده که معادل 50 درصد ظرفیت اسمی است.
اختصاص 1.5 درصد صادرات سنگ کشور به لرستان
وی با بیان اینکه میزان اشتغال واحدهای سنگبری در لرستان 2100 نفر به‌صورت مستقیم است، بیان کرد: صادرات سنگ این استان به‌صورت خام و اسلب(برش خورده) است که میزان 4683 تن به ارزش یک میلیون و 548 هزار و 433 دلار در سال 1399 بوده که معادل 1.5درصد صادرات کشور است.
رئیس اداره صنایع و معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت لرستان ارزش‌افزوده سنگ‌های استخراجی این استان را بالغ بر 600 میلیارد تومان در سال عنوان و گفت: حداقل 40 درصد یعنی معادل 240 میلیارد تومان در صورت فرآوری همه سنگ‌های استخراجی لرستان به رقم فوق اضافه می‌شود و ارزش‌افزوده سنگ‌های استخراجی این استان به 840 میلیارد تومان در سال می‌رسد.
وی با اشاره به میزان ضایعات سنگ در معادن لرستان گفت: میزان ضایعات سنگ در معادن این استان بالغ بر 30 درصد و در واحدهای فرآوری به‌ویژه واحدهای سنگبری سنتی بالغ بر 40 در صد است.
شیخ مرادی اظهار داشت: بالغ بر 50 واحد سنگبری لرستان یا غیرفعال بوده و یا ماشین‌آلات آنها فرسوده است که برنامه سازمان صنعت و معدن استان احیا و بازسازی این واحدهای سنگبری است.
وی افزود: تسهیلات ارزان‌قیمت سرمایه ثابت از سال گذشته تاکنون جهت بازسازی و نوسازی این واحدها در دسترس نبوده و تلاش سازمان اخذ یک ردیف اعتباری خاص جهت احیای این واحدهاست که در این صورت حداقل 20 درصد از ظرفیت سنگ استخراجی لرستان فرآوری می‌شود.
وی با اشاره به مهم‌ترین مشکلات صنعت سنگ لرستان، افزود: فرسودگی ماشین‌آلات و تجهیزات واحدهای سنگبری و عدم امکان نوسازی آنها به‌دلیل گران بودن قیمت تجیهزات و ماشین‌آلات بخصوص تجهیزات خارجی، اجاره بالای ماشین‌آلات معادن، عدم وجود نیروی انسانی کاربلد از مهم‌ترین مشکلات است.
شیخ‌مرادی مشکل فراهم کردن مواد اولیه( سنگ خام) به خاطر عدم توانایی واحدهای معدنی در استخراج سنگ کوپ با کیفیت بالا، هزینه بالای حمل‌ونقل سنگ خام و نبود مشوق‌های بیمه‌ای و مالیاتی را از دیگر مشکلات مهم پیش روی صنعت سنگ لرستان دانست.
وی با اشاره به کشورهای مقصد صادرات سنگ لرستان گفت: سنگ‌های تولیدی به عراق، اسپانیا، قطر، امارات متحده عربی، روسیه، رومانی، ایتالیا، قزاقستان و ترکیه صادر می‌شود.
لازم است به ظرفیت سنگ لرستان توجه شود
رئیس اداره صنایع و معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت لرستان عنوان کرد: در صورت استفاده کامل از ظرفیت سنگ این استان، به‌ویژه شهرستان خرم‌آباد و دوره چگنی ضمن فعال‌سازی همه واحدهای سنگبری، اشتغال این واحدها حداقل 50 درصد افزایش می‌یابد. همچنین ارزش‌افزوده سنگ‌های استخراجی لرستان نیز به 1300 میلیارد تومان در سال می‌رسد.
باتوجه به نظر کارشناسان سنگ مبنی بر اینکه اگر مشکلات کلیه معادن و واحدهای سنگبری لرستان برطرف شود می‌توان به ایجاد اشتغالی 5 هزار نفری در حوزه صنعت سنگ امیدوار بود.
گفتنی است ظرفیت لرستان در بخش سنگ و وجود واحدهای معدنی بی‌نظیر در این استان، توجه به مشکلات تولیدکنندگان این بخش و تلاش برای رفع آنها از طریق پرداخت تسهیلات مناسب می‌تواند ارزش‌افزوده و اشتغال بسیار مناسبی برای لرستان ایجاد کند و توجه بازارهای جهانی را بیش از پیش به ظرفیت‌های سنگ این استان جلب و باز شدن درهای صادرات و ارزآوری را به‌روی سنگ‌های لرستان به‌همراه داشته باشد.
مطلب مرتبط: اخبار صنعت سنگ